Sau khi chế độ xã hội chủ nghĩa (XHCN) ở Liên Xô và các nước Đông Âu sụp đổ, các thế lực thù địch lợi dụng sự kiện này để công kích, xuyên tạc Chủ nghĩa Mác-Lênin, bài bác những luận điểm cơ bản nhất về thời đại.
Luận
điệu sai trái về thời đại ngày nay
Nhận
thức rõ đặc điểm và xu hướng phát triển của thời đại cũng như cục diện và tình
hình thế giới là một việc rất cần thiết. Hiểu biết sâu sắc về thời đại giúp ta
tìm thấy xu hướng tất yếu trong vô vàn những hiện tượng phức tạp, mang tính
ngẫu nhiên của đời sống xã hội, giúp ta nhìn xa trông rộng, nắm bắt khuynh
hướng và quy luật phát triển của nhân loại để vừa có thể lựa chọn được hướng đi
phù hợp với sự phát triển của lịch sử; lường trước được những thách thức phức
tạp, tránh được những vấp váp sai lệch trên đường đi; từ đó sẽ không bị chao
đảo hoặc bị cuốn trôi trước phong ba bão táp của thời cuộc và đời sống chính
trị quốc tế.
V.I.Lenin
từng chỉ rõ: Khi phân tích bất cứ vấn đề xã hội nào, phải đặt trong bối cảnh
lịch sử nhất định, vì chỉ có dựa trên cơ sở hiểu biết những đặc điểm cơ bản của
một thời đại, người ta mới có thể tính đến những đặc điểm chi tiết của nước này
hay nước khác. Nói cách khác, vấn đề thời đại là căn cứ khách quan và tiền đề
cần thiết để các chính đảng đi theo Chủ nghĩa Mác phân tích tình hình, xác định
nhiệm vụ, phân chia trận tuyến, xây dựng chiến lược, hoạch định chính sách,
triển khai thực hiện một cách khoa học.
Chính
vì lẽ đó, khi bàn về những vấn đề lớn của cách mạng, trước đây cũng như hiện
nay, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta bao giờ cũng bắt đầu bằng việc phân tích
đặc điểm, nội dung, xu thế phát triển của thời đại và nhận định các mặt của
tình hình thế giới để xác định đúng con đường đi của cách mạng Việt Nam và đề
ra đường lối đối nội, đối ngoại đúng đắn, sáng tạo.
Cả
trên phương diện lý luận và thực tiễn là như vậy, nhưng hiện nay, một số luận
điệu sai trái cho rằng: Thật không tưởng khi nói thời đại ngày nay là quá độ
lên chủ nghĩa xã hội, vì vậy, từ Đại hội XIII trở đi, không nên nói đến chủ
nghĩa xã hội nữa. Cụ thể hơn, họ cho rằng làm gì có thời đại quá độ; nội hàm,
đặc điểm, xu thế của thời đại là sự mơ hồ; hai nội dung cốt yếu của thời đại đã
bị lịch sử phủ định. Bởi thế, khi không còn Liên Xô và hệ thống XHCN nữa thì
Việt Nam làm sao có thể đi lên chủ nghĩa xã hội được.
Đây
là luận điệu sai trái cần phải phê phán, vì những lý do cơ bản sau:
Thời
đại mới do Cách mạng Tháng Mười Nga khai sáng
Theo
nghĩa chung nhất, thời đại lịch sử được hiểu là toàn bộ thời kỳ phát triển của
một hình thái kinh tế-xã hội hoặc những giai đoạn chủ yếu trong hình thái ấy.
Tuyên
bố tại Hội nghị đại biểu các đảng cộng sản và công nhân các nước XHCN tháng
11-1957 tại Moscow (Liên Xô) đã khẳng định: “Nội dung cơ bản của thời đại chúng
ta là sự quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội, mở đầu bằng Cách mạng
Tháng Mười vĩ đại ở nước Nga”.
Thực
tế cho thấy, Cách mạng Tháng Mười Nga thắng lợi và nhà nước XHCN đầu tiên ra
đời năm 1917 đã đánh dấu chấm hết thời đại độc tôn của chủ nghĩa tư bản, mở ra
thời đại mới, thời đại của sự quá độ lớn lao nhất trong lịch sử loài người,
tiến tới một xã hội hiện thực không còn người bóc lột người, không còn nô dịch
giữa người và người. Chế độ XHCN non trẻ đã vượt qua hàng loạt thử thách khắc
nghiệt nhất của lịch sử, hiện diện cả ở châu Âu, châu Á, châu Mỹ, phát triển
mạnh mẽ với nhiều ưu việt về chính trị, kinh tế, xã hội.
Trong
quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn xác định
nhận thức rõ bản chất, nội dung của thời đại cũng như cục diện và tình hình thế
giới là một nhiệm vụ hết sức quan trọng. Trong khi khẳng định thời đại ngày nay
vẫn là thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội, Đảng ta nhận
rõ tình hình phức tạp, quanh co và rất lâu dài của quá trình chuyển biến xã hội
nên đã hướng vào đánh giá trực tiếp những động thái, đặc trưng, xu hướng và
tính chất trong giai đoạn hiện nay của thời đại.
Cương
lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội của Đảng năm
1991 đã nêu rõ: “Đặc điểm nổi bật trong giai đoạn hiện nay của thời đại là cuộc
đấu tranh giai cấp và dân tộc gay go, phức tạp của nhân dân các nước vì hòa
bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội. Chủ nghĩa xã hội hiện đứng
trước nhiều khó khăn, thử thách. Lịch sử thế giới đang trải qua những bước
quanh co, song loài người cuối cùng nhất định sẽ tiến tới chủ nghĩa xã hội vì
đó là quy luật tiến hóa của lịch sử”.
Tiếp
đó, Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ
sung, phát triển năm 2011) nêu rõ: “Đặc điểm nổi bật trong giai đoạn hiện nay
của thời đại là các nước với các chế độ xã hội và trình độ phát triển khác nhau
cùng tồn tại, vừa hợp tác vừa đấu tranh, cạnh tranh gay gắt vì lợi ích quốc
gia, dân tộc. Cuộc đấu tranh của nhân dân các nước vì hòa bình, độc lập dân
tộc, dân chủ, phát triển và tiến bộ xã hội dù gặp nhiều khó khăn, thách thức
nhưng sẽ có những bước tiến mới. Theo quy luật tiến hóa của lịch sử, loài người
nhất định sẽ tiến tới chủ nghĩa xã hội”.
Thế
giới có nhiều biến động nhưng khuynh hướng phát triển thời đại không thay đổi
Xem
xét trên cơ sở lý luận và thực tiễn lịch sử xã hội loài người đều cho thấy, mỗi
bước chuyển từ một hình thái kinh tế-xã hội này đến hình thái cao hơn đều diễn
biến trong thời gian rất dài, có khi vài trăm năm hoặc vài nghìn năm. Vậy nên
việc Đảng ta phân định giai đoạn hiện nay của thời đại “quá độ từ chủ nghĩa tư
bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới” là tư duy sáng tạo, có
tính khoa học xác thực và cần thiết. Theo đó, việc nghiên cứu đặc điểm và xu
hướng phát triển của thời đại cũng được thực hiện trong khung khổ giai đoạn
hiện nay của thời đại.
Khi
đã xác định thời đại ngày nay là thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ
nghĩa xã hội, mở đầu bằng Cách mạng XHCN Tháng Mười vĩ đại ở nước Nga, thì rõ
ràng nội dung của thời đại ngày nay có hai vấn đề chính: Một là, thời đại quá
độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội; hai là, mở đầu bằng Cách mạng XHCN
Tháng Mười vĩ đại ở nước Nga. Nhận định về nội dung thời đại như vậy là sự khái
quát mang tính lý luận và thực tiễn sâu sắc, đầy tính thuyết phục.
Tuy
nhiên, sau khi chế độ XHCN ở Liên Xô và các nước Đông Âu sụp đổ, các thế lực
thù địch lợi dụng sự kiện này để công kích, xuyên tạc Chủ nghĩa Mác-Lênin, bài
bác những luận điểm cơ bản nhất về thời đại. Lập luận của luận điệu sai trái
là, nếu nói thời đại hiện nay là thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ
nghĩa xã hội thì nay chủ nghĩa xã hội sụp đổ rồi, thời đại này đương nhiên là
của chủ nghĩa tư bản; rằng chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản đã tàn lụi
thì dù có trăm năm sau cũng không thể gượng dậy được nữa.
Cách
nhìn nhận như vậy rõ ràng là thiếu kiến thức lịch sử và thiển cận. Quá trình
chuyển biến và thay thế một thời đại này bằng thời đại khác không thể diễn ra
nhanh chóng được mà phải qua một chặng đường dài. Quá trình đó là một xu thế
tất yếu của xã hội loài người, nhưng diễn ra quanh co, phức tạp, chứa đựng
nhiều biến cố, có cả bước tiến mạnh mẽ và cũng có cả những bước thụt lùi.
Sự
đổ vỡ của XHCN ở Đông Âu và Liên Xô đương nhiên là tổn thất nặng nề đối với
phong trào cộng sản. Sự sụp đổ ấy có nhiều nguyên nhân, nhưng nó không thuộc về
bản chất của chế độ XHCN, càng không phải vì thế mà làm mất đi nội dung thời
đại. Lịch sử đã cho thấy thời đại tư bản chủ nghĩa thay thế thời đại phong kiến
đâu phải dễ dàng.
Quá
trình chuyển biến đó diễn ra hàng mấy trăm năm, trải qua biết bao phức tạp bởi
sự chống trả quyết liệt của các thế lực phong kiến. Tình hình hiện nay cũng
tương tự như vậy. Thế lực đế quốc không từ một thủ đoạn nào để mưu toan chặn
đứng phong trào cộng sản. Điều đó càng thể hiện tính chất phức tạp của thời đại
ngày nay.
Kẻ
thù tư tưởng của chúng ta công khai tuyên bố rằng, chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô
đã sụp đổ thì giá trị của Cách mạng Tháng Mười Nga cũng chấm hết. Đây là kết
luận vội vã và hồ đồ. Đành rằng thành quả mà Cách mạng Tháng Mười Nga đem lại
đã bị đổ vỡ tại ngay quê hương của nó, nhưng đó không phải là sự chấm dứt lý
tưởng cao đẹp của Cách mạng Tháng Mười Nga.
Vả
chăng, lịch sử đã chứng minh, không có một cuộc cách mạng nào, kể cả các cuộc
cách mạng vĩ đại nhất, lại đủ khả năng kết thúc ngay công việc xóa bỏ xã hội cũ
và xây dựng xong ngay xã hội mới. Quá trình chuyển từ xã hội phong kiến lên xã
hội tư bản chủ nghĩa đã phải trải qua hàng trăm năm với nhiều cuộc cách mạng tư
sản: Cách mạng Anh năm 1688, các cuộc cách mạng tư sản Pháp vào các năm 1830,
1848, 1871.
Sự
đột phá của Cách mạng Tháng Mười Nga làm cho chủ nghĩa tư bản bị đổ vỡ một mảng
lớn. Thế giới bừng tỉnh, bung ra với sức mạnh mới của sự hình thành và phát
triển của chủ nghĩa xã hội làm sụp đổ hoàn toàn hệ thống thuộc địa, giải phóng
xã hội, giải phóng con người.
Thành
quả của Cách mạng Tháng Mười Nga đã tạo cho loài người có khả năng kìm giữ sự
lộng hành của chủ nghĩa tư bản, làm thay đổi cả những yếu tố bên trong của chủ
nghĩa tư bản. Những thay đổi trong chiến lược kinh tế, chính trị để thích nghi,
những thay đổi trong các chính sách phúc lợi xã hội ở các nước tư bản phát
triển hiện nay đều bắt nguồn từ kết quả của xã hội đấu tranh của những người
lao động và sâu xa hơn là được ảnh hưởng những yếu tố tích cực của Cách mạng
Tháng Mười Nga.
Từ
những phân tích trên đây, chúng ta càng thống nhất với nhận định của Đảng ta
rằng, tình hình cụ thể trong từng thời kỳ của thế giới có những biến động nhưng
điều đó không làm thay đổi nội dung của thời đại; loài người vẫn đang trong
thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội. Các mâu thuẫn cơ bản
trên thế giới vẫn tồn tại và phát triển, có mặt sâu sắc hơn, nội dung và hình
thức biểu hiện có nhiều nét mới.
Chặng
đường quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam
Nước
ta quá độ lên chủ nghĩa xã hội tuy không còn có sự giúp đỡ của Liên Xô và các
nước XHCN như trước nhưng trong giai đoạn mới của thời đại, khi cách mạng khoa
học-công nghệ và toàn cầu hóa đời sống thế giới, tất cả các nước đều ở trong
mối liên hệ phụ thuộc lẫn nhau, không một nước nào sống biệt lập mà có thể phát
triển được.
Sự
hợp tác kinh tế với các nước bằng nhiều hình thức sinh động trên nguyên tắc
bình đẳng cùng có lợi, tôn trọng độc lập, chủ quyền của nhau, không can thiệp
vào công việc nội bộ của nhau dưới bất kỳ hình thức nào, sẽ tranh thủ vốn, kỹ
thuật, công nghệ hiện đại, kinh nghiệm quản lý, phục vụ cho việc phát triển
kinh tế, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng cơ sở vật
chất-kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội. Đó cũng là một khả năng thực tế mà chúng ta
đã và đang cố gắng tận dụng, đưa nước ta hội nhập vào nền kinh tế khu vực và
thế giới.
Như
vậy, từ một nước kinh tế kém phát triển, nếu chúng ta biết tranh thủ những thời
cơ, thuận lợi và biết vượt qua những thách thức, nguy cơ, chúng ta có thể “phát
triển rút ngắn” lên XHCN bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa theo quan điểm của
V.I.Lenin-người đã có đóng góp to lớn vào lý luận về sự “phát triển rút ngắn”
và Chính sách kinh tế mới (NEP). Nó đã được thực tiễn khảo nghiệm mà ngày nay
Đảng ta đang vận dụng một cách sáng tạo, phù hợp với thực tiễn cách mạng nước
ta.
Xuất
phát từ tình hình như thế, chúng ta có thể tin tưởng vững chắc rằng Việt Nam
đang trong tư thế vươn tầm, kiên định con đường đã lựa chọn, đã có đủ sức lực
và trí tuệ để tiến bước cùng thế giới, tiến cùng thời đại; phấn đấu hiện thực
hóa mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
GS,
TS VŨ VĂN HIỀN, Nguyên Phó chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương
Đăng nhận xét